Poland IT Hub

Zabbix to zaawansowane narzędzie open source do monitorowania infrastruktury IT, które zbiera, analizuje i wizualizuje dane z elementów sieciowych w czasie rzeczywistym. Od 2001 roku ewoluował w kompleksową platformę klasy enterprise, obsługującą liczne protokoły i oferującą m.in. prognozowanie problemów, monitorowanie usług biznesowych oraz pełną wielodostępowość. System jest dystrybuowany na licencji GPLv2 (dla wersji poniżej 7.0) oraz AGPLv3 (dla wersji 7.0 i nowszych), dzięki czemu nie wiąże się z opłatami licencyjnymi ani limitami liczby hostów. Zabbix zajmuje pozycję lidera w monitoringu dzięki elastyczności i możliwości głębokiego dostosowania do potrzeb organizacji.

Spis treści

Podstawy monitorowania sieci i znaczenie jego roli

Monitorowanie sieci to fundament zarządzania nowoczesną infrastrukturą IT, oparty na ciągłym nadzorze serwerów, urządzeń i usług, aby wykrywać awarie, zanim spowodują poważne problemy. Obejmuje obserwację systemów, aplikacji i urządzeń w celu szybkiej identyfikacji nieprawidłowości w ich działaniu i niezawodności. Narzędzia monitorujące wysyłają alerty przy awariach i prognozują ryzyka, co umożliwia proaktywne reakcje zespołów IT.

Znaczenie monitorowania rośnie wraz ze złożonością środowisk: serwerów fizycznych i wirtualnych, chmur, kontenerów, aplikacji rozproszonych i mikroserwisów. Ręczne sprawdzanie stanu jest czasochłonne i podatne na błędy, dlatego organizacje wdrażają systemy, które automatycznie zbierają dane, analizują je i powiadamiają o anomaliach. Zabbix od lat wspiera tysiące organizacji na całym świecie – od małych firm po przedsiębiorstwa monitorujące dziesiątki tysięcy elementów.

Najważniejsze korzyści skutecznego monitoringu w skrócie:

  • minimalizuje przestoje dzięki wczesnemu wykrywaniu usterek,
  • skróca mttr (mean time to repair) poprzez automatyczne alerty i diagnostykę,
  • poprawia zgodność z umowami sla i podnosi satysfakcję użytkowników,
  • wspiera planowanie pojemności i optymalizację kosztów,
  • zwiększa bezpieczeństwo przez szybkie wykrywanie anomalii.

Architektura Zabbix i jej główne komponenty

Zabbix składa się z kilku współpracujących komponentów. Ich rola w przepływie danych i przetwarzaniu ma kluczowe znaczenie dla skutecznego wdrożenia:

  • Serwer Zabbix – centralny element zbierający, przetwarzający i przechowujący dane oraz zarządzający alertami;
  • Baza danych – magazyn konfiguracji, historii, trendów, zdarzeń i alertów;
  • Agenty Zabbix – oprogramowanie na hostach do aktywnego gromadzenia metryk;
  • Zabbix Proxy – pośrednik do rozproszonego monitorowania i buforowania danych;
  • Interfejs webowy (frontend) – warstwa dostępu, konfiguracji i wizualizacji.

Serwer Zabbix – centralny hub monitorowania

Serwer Zabbix zbiera, przetwarza i przechowuje dane, udostępnia interfejs WWW oraz egzekwuje reguły alertów i akcji. Ocenia napływające metryki względem progów i uruchamia alarmy przy wykryciu anomalii.

Serwer uruchamia procesy robocze do kolekcji danych, przetwarzania historii, zdarzeń i alertów. W Zabbix 7.0 wprowadzono asynchroniczne procesy (m.in. SNMPAgentPoller, AgentPoller, HTTPAgentPoller), które zwiększają wydajność dzięki równoległej obsłudze wielu żądań. Liczbę wątków można elastycznie dostosować.

Baza danych – magazyn wszystkich informacji

Baza danych przechowuje konfigurację i wszystkie zebrane metryki. Zabbix obsługuje MySQL, PostgreSQL, Oracle, SQLite i TimescaleDB, co ułatwia dopasowanie do istniejącej infrastruktury. Przechowywane są m.in. hosty, elementy, wyzwalacze, historia wartości, trendy i zdarzenia.

Wielkość bazy rośnie wraz z liczbą hostów, elementów i okresem retencji. Housekeeper automatycznie usuwa stare dane zgodnie z politykami retencji (np. szczegółowa historia 14 dni, trendy godzinowe 5 lat).

Agenty Zabbix – zbieranie danych z hostów

Agenty Zabbix (klasyczny Zabbix Agent w C oraz Zabbix Agent 2 w Go z wtyczkami) gromadzą metryki lokalne i wysyłają je do serwera. Mogą działać w trybie pasywnym (zapytania serwera) i aktywnym (połączenie wychodzące agenta).

Tryb pasywny jest prosty w konfiguracji, ale wymaga odpowiednich reguł zapory sieciowej. Tryb aktywny działa przyjaźniej dla zapór, bo wymaga tylko ruchu wychodzącego. Agenty zbierają szerokie spektrum metryk – od CPU i pamięci, przez sieć, po metryki niestandardowe.

Zabbix proxy – rozproszone monitorowanie

Zabbix Proxy pośredniczy w zbieraniu danych w rozproszonych lokalizacjach, odciążając serwer główny. Wymaga własnej bazy danych (niewspółdzielonej z serwerem).

Proxy działa w trybie aktywnym lub pasywnym, buforując dane lokalnie. Zabbix 7.0 wprowadził tryb hybrydowy – szybki bufor w pamięci z bezpiecznym zapisem niesynchronizowanych danych do bazy. Rozwiązanie to jest idealne w środowiskach z wieloma lokalizacjami oraz przy ograniczeniach zapór.

Interfejs webowy – dostęp i zarządzanie systemem

Zabbix frontend daje pełny dostęp przez przeglądarkę do konfiguracji hostów i elementów, wyzwalaczy, alertów oraz rozbudowanej wizualizacji (wykresy, mapy, pulpity, raporty). Personalizowane pulpity pozwalają użytkownikom skupić się na najważniejszych metrykach.

Główne funkcje i możliwości monitorowania

Zabbix oferuje szerokie możliwości – od podstawowych pomiarów po zaawansowane, proaktywne zarządzanie infrastrukturą.

Zbieranie danych z wielorakich źródeł

Najczęściej używane metody pozyskiwania metryk to:

  • Agenty Zabbix – szczegółowe dane z systemów operacyjnych, usług i aplikacji;
  • SNMP (v1/v2c/v3) – urządzenia sieciowe, przepustowość, błędy interfejsów, pułapki SNMP;
  • IPMI, JMX – sprzęt i JVM w środowiskach korporacyjnych;
  • SSH/Telnet – zdalne polecenia na hostach bez agentów;
  • HTTP/HTTPS – API, sondy zdrowia usług, pobieranie JSON/XML;
  • ICMP ping i sprawdzanie portów – dostępność i podstawowe testy sieci;
  • Prometheus – pobieranie metryk z endpointów zgodnych z Prometheus;
  • Scenariusze WWW oraz elementy przeglądarkowe – syntetyczne transakcje i monitorowanie aplikacji webowych.

Szeroka paleta źródeł danych sprawia, że Zabbix nadaje się do monitorowania niemal każdego elementu infrastruktury IT.

Monitorowanie ruchu sieciowego i urządzeń

Zabbix monitoruje sieć przez SNMP, śledząc przepustowość, straty pakietów, błędy interfejsów czy liczbę połączeń TCP. Obsługuje SNMP v1, v2c i v3 oraz pułapki. Możliwe jest przeliczanie bajtów na bity i prezentowanie zmian na sekundę.

Dla interfejsów definiuje się progi alarmowe i powiadomienia przy przekroczeniach lub niedostępności. System wspiera wykrywanie anomalii i eskalację alarmów według ważności.

Detekcja problemów i wyzwalacze

Problemy wykrywane są przez wyzwalacze definiujące warunki alarmowe – od prostych (np. „CPU > 90%”) po złożone, bazujące na analizie historii. Wyzwalacze predykcyjne (funkcje forecast i timeleft) przewidują przyszłe zachowanie metryk.

Przykład: zamiast czekać na pełny dysk, wyzwalacz ostrzega, gdy przy obecnym tempie wzrostu danych miejsca wystarczy na mniej niż tydzień. Takie proaktywne podejście ogranicza nieplanowane przestoje i incydenty.

Wizualizacja danych i raportowanie

Pulpity mogą zawierać wykresy, mapy, KPI i widgety dopasowane do roli użytkownika. Dostępne są zaplanowane raporty PDF (np. dostępność, SLA, trendy wydajności) wysyłane automatycznie w ustalonych interwałach.

Automatyczne powiadomienia i działania remediacyjne

Zabbix obsługuje różne kanały powiadomień, z możliwością eskalacji do kolejnych osób i zespołów:

  • e‑mail,
  • SMS,
  • Slack,
  • Discord,
  • Telegram,
  • webhooki.

System może automatycznie uruchamiać skrypty naprawcze w odpowiedzi na zdarzenia (np. restart usługi, czyszczenie cache). Automatyzacja znacząco skraca czas od wykrycia do rozwiązania problemu.

Zaawansowane funkcje monitorowania

Poza podstawami Zabbix zapewnia funkcje dla złożonych, nowoczesnych środowisk IT.

Monitorowanie usług biznesowych i umów SLA

Widok usług biznesowych pozwala oceniać stan infrastruktury z perspektywy biznesu (np. e‑mail, e‑commerce, bankowość). Hierarchiczne drzewa usług obliczają status na podstawie komponentów składowych.

Zabbix wylicza SLA i wspiera definiowanie SLO (np. 99,9%) oraz prezentuje SLI. Raporty można generować dla okresów dziennych, tygodniowych, miesięcznych i rocznych – szczególnie ważne dla dostawców MSP.

Wirtualizacja i monitorowanie chmury

Zabbix posiada szablony dla środowisk wirtualnych i chmurowych, m.in. VMware (CPU, pamięć, dysk, sieć na poziomie VM) oraz integracje z konteneryzacją – klastry Kubernetes, kontenery Docker i inne platformy.

Monitorowanie Kubernetes i kontenerów

W erze cloud native dostępne są szablony do monitorowania klastrów Kubernetes: węzły, pody, serwisy oraz komponenty kontrolne (API server, scheduler, controller manager). Discovery automatycznie wykrywa nowe elementy i zaczyna ich monitorowanie bez ręcznej konfiguracji.

Przetwarzanie wstępne i transformacja danych

Przetwarzanie wstępne umożliwia konwersje jednostek, obliczanie zmian na sekundę, ekstrakcję danych z JSON/XML, parsowanie logów i użycie wyrażeń regularnych. Część operacji można wykonywać na agencie lub proxy, zmniejszając obciążenie serwera.

Skalowanie i architektura rozproszona

Dla środowisk z tysiącami serwerów i milionami metryk Zabbix zapewnia efektywne skalowanie.

Rozproszone monitorowanie z proxy

Zabbix Proxy jest kluczowy w skalowaniu: wdrażany w wielu lokalizacjach obsługuje lokalne hosty i przesyła dane do centrali. Zmniejsza obciążenie serwera głównego, poprawia wydajność i chroni przed utratą danych dzięki buforowaniu.

Wielodostępowość i izolacja klientów

Zabbix świetnie działa w modelu wielodostępowym. Precyzyjne role i uprawnienia izolują dane i konfiguracje między klientami. Każdy klient może mieć własne grupy hostów, szablony, wyzwalacze i pulpity.

W takich wdrożeniach często każdy klient ma własny Zabbix Proxy, który zbiera dane i komunikuje się z centralą – ogranicza to konieczność otwierania portów i zwiększa kontrolę.

Bezpieczeństwo i ochrona danych

Bezpieczeństwo jest kluczowe w środowiskach produkcyjnych obsługujących krytyczne usługi.

Szyfrowanie komunikacji

Zabbix obsługuje TLS 1.2/1.3 między serwerem, agentami, proxy i (opcjonalnie) bazą. Wspiera mechanizmy oparte na certyfikatach (asymetryczne) oraz PSK (symetryczne). Certyfikaty są bezpieczniejsze, PSK – prostszy w konfiguracji.

Uwierzytelnianie i zarządzanie uprawnieniami

Dostępne są integracje z:

  • LDAP,
  • SAML,
  • HTTP,
  • MFA (uwierzytelnianie wieloskładnikowe).

Hasła przechowywane są z użyciem bcrypt. Uprawnienia są granularne – od obserwatorów po administratorów, z kontrolą widoczności hostów, elementów, wyzwalaczy i akcji.

Przechowywanie haseł i sekretów

Od wersji 5.2 Zabbix obsługuje zewnętrzny magazyn sekretów (np. HashiCorp Vault) – wrażliwe dane nie są przechowywane w bazie Zabbix, lecz pobierane na żądanie.

Porównanie z innymi narzędziami

Poniżej znajduje się syntetyczne porównanie Zabbix, Prometheus i Nagios Core w kluczowych obszarach:

Kryterium Zabbix Prometheus Nagios Core
Wizualizacja i pulpity Bogate, wbudowane pulpity, mapy, raporty PDF Podstawowe wykresy, pulpity zwykle przez zewnętrzne narzędzia Ograniczone, rozbudowa przez wtyczki lub edycję plików
Alertowanie i eskalacje Zaawansowane reguły i eskalacje, akcje remediacyjne Alertmanager, dobra elastyczność, brak wbudowanych akcji naprawczych Podstawowe alerty, bardziej manualna konfiguracja
Zbieranie metryk Agenty + bezagentowe (SNMP, IPMI, JMX, SSH/HTTP) Świetny scraping i język zapytań PromQL Wtyczki i checki, częściej ręczna konfiguracja
Skalowanie rozproszone Proxy, buforowanie, tryb hybrydowy Federacja/remote write; nacisk na cloud native Możliwe, ale mniej spójne natywnie
Licencja/koszty Open source, brak opłat za hosty Open source Open source (funkcje enterprise w Nagios XI – płatne)

Zabbix oferuje bogatszą wizualizację i zarządzanie incydentami niż Prometheus oraz nowocześniejszy, bardziej kompletny ekosystem niż Nagios Core.

Praktyczne aplikacje i wdrażanie

Zabbix jest stosowany w tysiącach organizacji na całym świecie – od MŚP po duże korporacje.

Studia przypadków sukcesu

Wybrane przykłady użycia Zabbix w dużych organizacjach:

  • LMT – monitorowanie ponad 3000 hostów i 500 000 elementów dla 1,5 mln użytkowników;
  • Tecmundo – zintegrowane monitorowanie infrastruktury, rozwoju i obszarów biznesowych;
  • T‑Systems – centralna platforma MSP, monitorowanie ponad 50 klientów w ujednoliconym środowisku;
  • Apsen – wyższa widoczność operacyjna, redukcja zgłoszeń wsparcia nawet o 40 miesięcznie dzięki automatyzacji;
  • SEB Bank – ujednolicone monitorowanie i elastyczne analizy logów w oparciu o niestandardowe integracje.

Instalacja i konfiguracja

Instalacja Zabbix jest prosta, choć składa się z kilku kroków:

  • Dodanie repozytorium – włączenie oficjalnych pakietów dla dystrybucji;
  • Instalacja komponentów – serwer, frontend, agent oraz wymagane zależności;
  • Przygotowanie bazy danych – utworzenie użytkownika, bazy i wgranie schematu;
  • Konfiguracja – ustawienia połączenia z bazą, buforów, procesów i TLS;
  • Uruchomienie i test – start usług, logowanie do interfejsu, zmiana hasła Admin;
  • Dodanie pierwszych hostów – przypisanie szablonów, weryfikacja danych.

Przykładowe polecenia instalacji na Ubuntu/Debian (PostgreSQL):


# Dodaj repozytorium Zabbix (przykład dla stable)
wget https://repo.zabbix.com/zabbix/7.0/ubuntu/pool/main/z/zabbix-release/zabbix-release_7.0-1+ubuntu$(lsb_release -rs)_all.deb
sudo dpkg -i zabbix-release_7.0-1+ubuntu$(lsb_release -rs)_all.deb
sudo apt update

# Zainstaluj serwer, frontend i agenta
sudo apt install -y postgresql
sudo apt install -y zabbix-server-pgsql zabbix-frontend-php zabbix-apache-conf zabbix-sql-scripts zabbix-agent

# Utwórz bazę i użytkownika (PostgreSQL)
sudo -u postgres createuser --pwprompt zabbix
sudo -u postgres createdb -O zabbix zabbix

# Zaimportuj schemat
zcat /usr/share/zabbix-sql-scripts/postgresql/server.sql.gz | psql -U zabbix -d zabbix

# Skonfiguruj połączenie DB w /etc/zabbix/zabbix_server.conf, następnie uruchom usługi
sudo systemctl enable --now zabbix-server zabbix-agent apache2

# Domyślne dane logowania do GUI
# Użytkownik: Admin Hasło: zabbix (zmień niezwłocznie)

Domyślna nazwa użytkownika to „Admin”, a hasło „zabbix” – po instalacji należy niezwłocznie ustawić silne hasło i włączyć MFA.