Notepad++ – zaawansowany edytor tekstu. Przydatne funkcje i porady

Notepad++ to potężny, darmowy i otwartoźródłowy edytor tekstu dla systemu Windows, który oferuje zdecydowanie więcej możliwości niż standardowy Notatnik. Program stanowi fundamentalne narzędzie dla programistów, deweloperów i zaawansowanych użytkowników tekstu, którzy potrzebują rozbudowanych funkcji edycji plików i kodu źródłowego. Program zbudowany jest na bazie komponentu Scintilla i napisany w czystym C++ z wykorzystaniem Win32 API, co zapewnia wysoką szybkość działania oraz kompaktowy rozmiar aplikacji.

Architektura i podstawowe cechy Notepad++

Notepad++ reprezentuje nowoczesne podejście do edytowania tekstu i kodu, przy zachowaniu lekkości i wydajności charakterystycznej dla prostszych edytorów. Edytor bazuje na komponencie Scintilla, a Notepad++ pełni rolę jego klienta, wykorzystując dostarczane przez niego możliwości. Aplikacja w czystym C++ i z użyciem Win32 API działa szybciej i zajmuje mniej miejsca niż alternatywy oparte na cięższych frameworkach.

Program obsługuje ponad 80 języków programowania, skryptowych i znacznikowych, oferując m.in. podświetlanie składni, zwijanie kodu i autouzupełnianie. Szeroka zgodność językowa pozwala pracować praktycznie z każdym typem pliku tekstowego lub kodowego.

Wśród przykładowo obsługiwanych języków znajdują się m.in.:

• C,
• C++,
• Java,
• C#,
• XML,
• HTML,
• PHP,
• JavaScript,
• SQL,
• Python,
• Lua.

Do najważniejszych narzędzi wspierających pracę z kodem należą:

• wcięcia,
• zakładki (bookmarks),
• praca na kartach,
• makra,
• rozszerzenia (wtyczki),
• niestandardowe skróty klawiszowe,
• obsługa wielu kodowań znaków wraz z konwersją,
• wyrażenia regularne we wszystkich trybach wyszukiwania i zamiany,
• automatyczne rozpoznanie znaku końca linii,
• przywracanie stanu plików i liczne gotowe operacje na tekście.

Zaawansowane funkcje edycji i manipulacji tekstem

Poniższe funkcje znacząco przyspieszają pracę z dużymi plikami i powtarzalnymi zmianami:

• tryb równoczesnej edycji (multi-editing) – edytuj wiele miejsc jednocześnie, idealne do seryjnych poprawek w identycznych fragmentach;
• podwójny widok (split view) – pracuj w dwóch panelach z możliwością synchronizacji przewijania w pionie i poziomie;
• tryb edycji w kolumnie – zaznaczanie prostokątne (Alt + przeciągnięcie myszą lub Alt+Shift ze strzałkami) do operacji na kolumnach, przydatne m.in. w HTML i plikach CSV;
• usuwanie zduplikowanych linii – Edycja > Operacje na liniach > Usuń zduplikowane linie; wtyczka TextFX (32-bit) dodatkowo sortuje i czyści puste wiersze;
• przesuwanie linii – Edycja > Operacje na liniach > Przenieś bieżący wiersz w górę / w dół lub skróty Ctrl+Shift+↑/↓.

Operowanie na całych kolumnach i szybkich przemieszczeniach wierszy realnie skraca czas i redukuje błędy.

System wyszukiwania i zastępowania tekstu

Notepad++ udostępnia trzy tryby pracy wyszukiwarki i zamiany:

• zwykły – klasyczne wyszukiwanie i podmiana ciągów znaków,
• rozszerzony – obsługa znaków specjalnych, takich jak \n, \r, \t,
• wyrażenia regularne – pełna moc regex do złożonych, precyzyjnych operacji.

Znajdź w plikach pozwala przeszukiwać wiele plików w wybranych folderach i filtrować rozszerzenia (np. *.html, *.c). Wyniki pojawiają się w panelu, a Zamień wszystko wykonuje globalne podmiany w znalezionych pozycjach. Stosuj tę funkcję ostrożnie – zamiany w plikach nieotwartych w edytorze są nieodwracalne.

Silnik regex oparty na Boost.Regex oferuje bogatą składnię. Przykład zamiany liczb po słowie „name”:

(name)\s=\s(\d+) → \1\2

Dostępna jest także zamiana z limitem powtórzeń, która pomaga precyzyjnie kontrolować zakres zmian.

Ekosystem wtyczek i rozszerzalność

Wtyczki instalujesz i aktualizujesz przez Plugin Admin. Pamiętaj, że część rozszerzeń dostępna jest wyłącznie dla wersji 32-bit, inne działają w 64-bit. Oto polecane rozszerzenia z krótkim opisem:

• AutoSave.dll – automatyczny zapis zmian i minimalizacja ryzyka utraty pracy;
• ComparePlugin.dll / ComparePlus – wygodne porównywanie dwóch plików z podświetleniem różnic;
• NppExec.dll – uruchamianie poleceń i automatyzacja zadań bez wychodzenia z edytora;
• PythonScript.dll – pisanie własnych skryptów automatyzujących w Pythonie;
• XML Tools – walidacja, formatowanie i sprawdzanie struktury dokumentów XML;
• TextFX – szybkie usuwanie duplikatów, sortowanie z unikalnością i konwersje tekstu (głównie 32-bit);
• NppFTP – edycja plików na zdalnych serwerach przez FTP/SFTP;
• PreviewHTML.dll – podgląd HTML na żywo w panelu bocznym;
• MarkdownViewerPlusPlus – podgląd Markdown i eksport do PDF;
• Take Notes – zarządzanie notatkami i eksport do popularnych formatów.

Ulepszenia interfejsu i personalizacja

Motywy i schematy kolorystyczne zmienisz w Ustawienia > Konfigurator stylów. Odpowiedni dobór kolorów redukuje zmęczenie oczu i zwiększa produktywność.

Przykładowe ciemne schematy dostępne w Notepad++:

• Zenburn,
• Twilight,
• Deep Black,
• Obsidian,
• Mono Industrial,
• Black Board.

Pasek narzędzi dostosujesz wtyczką CustomizeToolbar – wybierzesz widoczne przyciski, rozmiar ikon i styl (Standard, Fluent UI, Fluent UI Large). Fluent UI Large jest polecany na monitorach 4K lub o wysokiej rozdzielczości.

Skróty klawiszowe i produktywność

Poniższa tabela zawiera najczęściej używane skróty przyspieszające pracę:

Skrót	Funkcja
Ctrl+N	nowy plik
Ctrl+S	zapis bieżącego pliku
Ctrl+F	znajdź
Ctrl+H	zamień
F5	uruchom polecenie/skrypt
Ctrl+D	duplikuj bieżącą linię
Ctrl+Shift+↑/↓	przenieś linię w górę/w dół
Ctrl+Shift+Q	wstaw/usuń komentarz blokowy
Ctrl+F2, F2, Shift+F2	dodaj zakładkę, przejdź do następnej/poprzedniej zakładki

Zakładki (bookmarks) ułatwiają nawigację po dużych plikach; znikają po zamknięciu pliku, chyba że używasz przywracania sesji. Mapowanie skrótów dostosujesz w Ustawienia > Shortcut Mapper – pełna kontrola nad skrótami ułatwia migrację z innych edytorów i budowę własnego, spójnego zestawu klawiszy.

Sesje i zarządzanie projektem

Trzy sposoby pracy z wieloma plikami i strukturą projektu:

• sesje – zapisują zestaw otwartych plików wraz z pozycjami kursora, zakładkami i językiem; po wczytaniu wszystko wraca do stanu sprzed przerwy;
• folder jako obszar roboczy – widok drzewa katalogów dla wybranego folderu (możesz przeciągnąć folder z Eksploratora Windows);
• panel projektu – twórz wirtualne struktury i dodawaj pliki z różnych lokalizacji do jednego projektu.

Obsługa dużych plików i optymalizacja wydajności

Nowsze wersje Notepad++ znacząco poprawiły obsługę plików 2 GB i większych (od wersji 8.3.2). Aby zwiększyć responsywność, zastosuj poniższe wskazówki:

• ustaw próg wydajności – Ustawienia > Preferencje > Wydajność: wyłącz automatycznie kosztowne operacje powyżej wybranego rozmiaru;
• dostosuj próg pod siebie – obniżenie z ~200 MB do ~20 MB często pomaga przy średnich plikach;
• wyłącz podświetlanie składni – Język > Brak (zwykły tekst) dla bardzo dużych plików;
• użyj HugeFiles – wtyczka dzieli pliki na części kończące się na końcach linii, zapewniając płynniejszą pracę.

Wyrażenia regularne i zaawansowane operacje na tekście

Wyrażenia regularne w Notepad++ (silnik Boost.Regex) umożliwiają złożone przekształcenia. Przykłady praktyczne:

• znajdź liczby – wzorzec: (\d+); zamiana: Number: \1;
• wyodrębnij wartość między znacznikami – lookbehind/lookahead: (?<=name=)(.+?)(?=;);
• seryjna normalizacja – nagraj makro wykorzystujące regex, a następnie uruchamiaj je skrótem.

Asercje lookahead/lookbehind pozwalają precyzyjnie wskazać kontekst bez włączania go do wyniku.

Systemy kodowania i konwersja formatu

Notepad++ obsługuje liczne kodowania tekstu i potrafi je automatycznie wykrywać. Ręczne ustawienia znajdziesz w menu Kodowanie (m.in. UTF-8, UTF-16, ANSI).

Funkcja konwersji kodowania pozwala zmienić format istniejącego pliku, np. z ANSI lub OEM-US na UTF-8. Wybierz właściwe kodowanie i zapisz plik, aby uniknąć błędnej interpretacji znaków.

Porady dla zaawansowanych użytkowników

Aby utrzymać spójność i czytelność kodu, rozważ następujące ustawienia:

• wcięcia – Ustawienia > Preferencje > Języki > Ustawienia tabulatora; zwykle 2 lub 4 spacje i opcja „Zamieniaj na spacje”;
• auto indent i prowadnice – włącz automatyczne wcięcia oraz Widok > Pokaż symbole > Pokaż prowadnice wcięć dla lepszej czytelności bloków;
• makra – Makro > Rozpocznij nagrywanie, wykonaj ciąg operacji, Makro > Zatrzymaj nagrywanie, a skrót przypisz w Shortcut Mapper.

To najszybsza droga do wykonywania złożonych czynności jednym klawiszem.

Porównywanie plików i funkcja scalania

Dla kontroli wersji i przeglądu zmian wtyczka ComparePlus zapewnia porównanie obok siebie z podświetleniem różnic. Możesz zestawić bieżący plik z wersją z systemu kontroli (np. SVN) lub dowolne dwa pliki.

Wtyczka oferuje scalanie (merge) – kliknij w marginesie przy różnicy (znak „+” lub „−”) z wciśniętym Ctrl, aby skopiować blok zmian. Funkcja Bookmark all diffs in current view oznacza wszystkie różnice zakładkami, co ułatwia dalsze operacje.

Bezpieczeństwo i kopia zapasowa

W kwestii bezpieczeństwa i utraty danych pamiętaj o tych funkcjach:

• automatyczne kopie zapasowe – Ustawienia > Preferencje > Kopia zapasowa; pliki .bak w bieżącym lub dedykowanym katalogu;
• zapamiętaj bieżącą sesję – przywracanie otwartych kart przy starcie; może minimalnie wydłużyć zamykanie programu;
• świadomość metadanych – pliki sesji zawierają ścieżki i pozycje kursora; w środowiskach o podwyższonych wymaganiach bezpieczeństwa uwzględnij to w procedurach.